Wiek piętnasty przyniósł w architekturze wielkie zmiany. W miejscu oryginalnego budownictwa gotyckiego pojawiły się budowle nawiązujące do rozwiązań z okresu starożytności. A wszystko zaczęło się od jednej kopuły- kopuły katedry Santa Maria del Fiore we Florencji.
Historia katedry we Florencji sięga wieku trzynastego, kiedy rozpoczęto jej budowę. Jednak najbardziej niezwykłe wydarzenia miały miejsce pod sam koniec- w latach 1416-1434, gdy pracami kierował niejaki Filippo Brunelleschi. Architekt ten, zafascynowany budownictwem rzymskim, a w szczególności kopułami, postanowił przykryć katedrę największą i najokazalszą kopułą jaką widział ówczesny świat. Rekordowo wielka kopuła wieńczyła wówczas rzymski Panteon i przez blisko trzynaście wieków utrzymywała ten tytuł. Brunelleschi zaprojektował jednak swoje dzieło o średnicy ponad dwa metry większej. Efekt, jaki uzyskali budowniczowie zainspirował nowy kierunek w sztuce i architekturze- Renesans.
Poprzedni prąd- gotyk, był ukierunkowany na religię i sprawy pozaziemskie. Z tego tez tytułu architektura gotycka charakteryzowała się strzelistością, dążeniem ‘ku górze’. Renesans dla kontrastu zdecydował się na skupienie się na człowieku i gloryfikowaniu świata ziemskiego. Skutkowało to zamiłowaniem do form ‘idealnych’- królowało budownictwo na planie krzyża, kwadratu, czy okręgu. Dodatkowo wskrzeszono zamiłowanie do detali.
Jednocześnie zmieniły się też funkcje projektowanych budynków. Wcześniej głównym ‘produktem’ budownictwa były zamki i kościoły. W Renesansie na pierwszy plan wyszły kunsztowne pałace, podmiejskie rezydencje, czy budynku użyteczności publicznej. Oczywiście, nurt ten mógł się poszczycić niezwykłymi osiągnięciami jeśli chodzi o architekturę sakralną. Jeśli chodzi o budownictwo obronne- zamki straciły na znaczeniu, głównie wskutek spopularyzowania dział prochowych, z łatwością burzących średniowieczne mury. Architekci doby Renesansu zaczęli budować w ich miejsce twierdze, zmienili też podejście do budowy murów miejskich.
