Wiele maturzystów zastanawia się jak osiągnąć zadowalający wynik z wypracowania na maturze. Na egzaminie z języka polskiego można wybrać jedną z dwóch opcji: albo analizę interpretacyjną albo rozprawkę. Z własnego doświadczenia wiem, że rozprawka jest przyjemniejsza i poniekąd łatwiejsza do napisania, dlatego podczas pisania wypracowań częstej wybieram ten typ zadania. Pozwoliło mi to posiąść wiedzę i zdobyć doświadczenie, którym chciałabym się podzielić w tym artykule.
Tak więc pierwszym akapitem rozprawki jest wstęp. Opisujemy tu w kilku zdaniach i bardzo ogólnie temat wypracowania. Np. jeśli brzmi on: „”Miłość w tekstach kultury”” to możemy napisać, że motyw miłości w tekstach kultury jest często wykorzystywany, a następnie wspomnieć, że już w wielu poprzednich epokach artyści tworzyli utwory o tematyce miłosnej. Podałam przykład dla konkretnego tematu, ale zauważ, że również w innych można taki ogólny wstęp napisać, gdyż rozprawka dotyczy motywów i przykładów, gdzie te motywy możemy odnaleźć, więc muszę one występować w kulturze wcześniej i muszą być powielane przez wielu artystów.
Kolejną rzeczą jest rozpoznanie wstępne. Rozprawka zazwyczaj dotyczy tekstów epickich. Dlatego opisując tekst epicki trzeba umieć odnaleźć takie elementy jak rodzaj narracji, bohaterowie, czas akcji, miejsce akcji, język, jakim posługują się bohaterowie, jeśli jest charakterystyczny oraz forma tekstu. Jeśli zaś rozpoznanie wstępne ma dotyczyć dramatu, to wyszukujemy takie same elementy jak przy epice, ale nie piszemy o rodzaju narracji. Ten akapit jest dłuższy niż wstęp, ale też niezbyt długi. Powinien zawierać 4-7 zdań.
Teza. Najważniejszy element rozprawki. Należy pamiętać, że prawidłowo sformułowana teza zawiera orzeczenie. Najlepiej jest stawiać tezę jak najbardziej ogólną, aby mieć duże pole do popisu w argumentacji. Warto napisać, że np. motyw miłości jest przedstawiany w tekstach kultury w różny sposób. Jednak przede wszystkim teza musi być zgodna z tematem, więc nie zawsze taki przykład jak podałam będzie pasować.
Uwaga! Niektóre szkoły pisania rozprawek mówią, że bezpośrednio po wstępie stawia się tezę, a rozpoznanie wstępne pisze się w akapicie, w którym omawiamy dany utwór kluczowy. Nie jest jednak błędem taka kompozycja, jaką przedstawiłam powyżej.
Omówienie fragmentu tekstu. Tekst, który jest podany, musi zostać szczegółowo omówiony, dlatego ten akapit powinien być najdłuższy. Zwracamy uwagę na szczegóły, dlatego trzeba czytać dokładnie zdanie po zdaniu, a nawet zaznaczać w tekście najważniejsze elementy, o których chcemy napisać. W zależności od tematu, musimy przytoczyć argumenty na słuszność naszej tezy opierające się na fragmencie. Warto analizować wypowiedzi bohaterów oraz opisane zachowania i komentarze. Dobrze byłoby napisać oddzielny akapit i odnieść się w nim do całości utworu, nawet jeśli nie ma tego w poleceniu, co będzie traktowane jako pogłębienie tematu.
Odwołania, czyli kolejne argumenty. Jeśli w poleceniu napisano „”… i odwołaj się do innych tekstów kultury”” oznacza to, że w argumentacji możesz odwołać się do powieści, obrazu, piosenki, rzeźby, filmu czy wiersza. Warto urozmaicić rozprawkę, ponieważ opisanie kilku różnych tekstów kultury na pewno będzie wyżej punktowane niż opisanie kilku tekstów epickich. Natomiast gdy nic z różnych tekstów kultury nie przychodzi nam do głowy, to jak najbardziej można opisać nawet kilka lektur. Lepsze to, niż zostawienie pustego miejsca.
Ostatni już akapit to podsumowanie. Nie musi być długie, ale dobrze by było mieć je dłuższe niż wstęp. W podsumowaniu można jeszcze raz wymienić teksty kultury/utwory literackie (w zależności od polecenia) i napisać wnioski, jakie z nich wyciągamy.
Ważne jest też, aby pamiętać o tzw, wnioskach cząstkowych po omówieniu każdego argumentu. Jest to zazwyczaj jedno zdanie w sposób zwięzły podsumowujące akapit.
