Zatoki przynosowe to jamy wypełnione powietrzem, zlokalizowanymi w kościach trzewioczaszki. Wyściełane są błoną śluzową i mają połączenie z jamą nosową, dzięki czemu spełniają między innymi funkcje oddechową i węchową. Powietrze wdychane nosem przepływa przez zatoki, gdzie jest oczyszczane, ogrzewane i nawilżane. Zatoki przynosowe ochraniają także mózgoczaszkę przed urazami oraz spełniają funkcję termoizolacyjną dla oczodołu oraz czaszki. Aby zatoki funkcjonowały prawidłowo muszą produkować śluz, który pozwala na ich samooczyszczanie. Stany zapalne błony śluzowej i nadmierne produkowanie wydzieliny prowadzą do jej zalegania w zatokach, co zwiększa ciśnienie i jest przyczyną zatokowego bólu głowy.
Przyczyny stanów zapalnych zatok
Infekcja wirusowa górnych dróg oddechowych czy odpowiedź na alergeny wziewne są przyczyną obrzęku błony śluzowej, która prowadzi do niedrożności zatok i przewodów łączących zatoki z jama nosową. Taka izolacja pustych przestrzeni w czaszce związana jest ze wzrostem ciśnienia, co prowadzi do bólu głowy oraz ułatwia wnikanie bakterii do przestrzeni zatok. Zwężenie ujścia zatok przynosowych utrudnia odpływ produkowanego śluzu, a w następstwie tego dochodzi do jego gromadzenia się, stwarzając środowisko idealne do rozwoju patogenów (np. bakterii). W trakcie infekcji wirusowej błony śluzowej dochodzi także do upośledzenia aparatu rzęskowego, uczestniczącego w usuwaniu wydzieliny z błon śluzowych i jamy nosowej. Wśród przyczyn stanów zapalnych zatok są także wady w budowie jamy nosowej jak krzywa przegroda nosowa czy polipy błony śluzowej (1–3).
Sposoby na udrożnienie zatok
Aby przyspieszyć proces leczenia i zapobiec dalszemu rozwojowi choroby ważnym elementem jest usprawnienie usuwania produkowanej przez błonę śluzową wydzieliny. Dlatego przede wszystkim musimy zadbać o regularne przyjmowanie płynów. Tylko, gdy nasz organizm jest odpowiednio nawodniony produkuje śluz o właściwej gęstości, co ułatwia jego usuwanie. W trakcie infekcji zatok ważny jest również poziom nawilżenia wdychanego powietrza. Dlatego na czas choroby warto sięgnąć po nawilżacz powietrza. Badania wskazują również, że w usuwaniu śluzu pomagają irygacje hipertonicznym roztworem NaCl. Irygacje nie tylko wypłukują nadmiar śluzu, ale dodatkowo zmniejszają jego gęstość dzięki czemu jest łatwiej usuwany (4).
Leki wspomagające leczenie stanów zapalnych zatok
Wśród leków zmniejszających obrzęk i ułatwiających przepływ powietrza przez zatoki i jamę nosową jest pseudoefedryna. Przyjmowana w postaci doustnej zmniejsza przekrwienie błony śluzowej, co nie tylko ogranicza opuchliznę, ale dodatkowo zmniejsza produkcję wydzieliny. Prowadzi to do udrożnienia jamy nosowj i ujścia zatok przynosowych zmniejszając ciśnienie w zatokach (5).
Jako, że główną przyczyną objawów zapalenia zatok jest rozwój miejscowego stanu zapalnego w leczeniu pomocne są leki niesteroidowe o działaniu przeciwzapalnym jak np. ibuprofen. Zmniejszają one stan zapalny łagodząc obrzęk i przynosząc ulgę w zatokowym bólu głowy. Większość leków „na zatoki” w swoim składzie zawiera właśnie ibuprofen i pseudoefedrynę (6). Przykład leku, który łączy w swoim składzie wcześniej wspominane substancje znajdziecie Tutaj.
Antybiotykoterapię wdraża się zazwyczaj dopiero wtedy, gdy po upływie 10 dni brak widocznej poprawy. Świadczy to zazwyczaj o wtórnej infekcji bakteryjnej. Szacuje się jednak, że przy stanach zapalnych zatok jedynie 0,5%-2% infekcji wirusowych przechodzi w infekcję bakteryjną (7).
Kiedy problemy z zatokami wymagają konsultacji u laryngologa
Jeżeli zapalenie zatok jest typowym powikłaniem po przeziębieniu czy innej infekcji górnych dróg oddechowych możemy próbować wyleczyć je w domu lub konsultując się z lekarzem pierwszego kontaktu. Jeżeli jednak nasze problemy z zatokami trwają ponad 3 miesiące (tzw. przewlekłe zapalenie zatok) lub mamy tendencję do częstych nawrotów choroby powinniśmy skonsultować się z lekarzem laryngologiem. Przyczynami mogą być nieprawidłowości w budowie jamy nosowej czy zatok, albo utrudniające przepływ powietrza polipy (8). W takich sytuacjach konieczna jest specjalistyczna diagnoza i operacyjne usunięcie przyczyny problemów.
- Sinusitis: Overview [Internet]. Informed Health Online. [cytowane 30 lipiec 2018]. Pobrano z: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0072669/
- Battisti AS, Pangia J. Sinusitis [Internet]. StatPearls. StatPearls Publishing; 2018 [cytowane 30 lipiec 2018]. Pobrano z: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29262090
- Ah-See KW, Evans AS. Sinusitis and its management. T. 334, British Medical Journal. 2007. s. 358–61.
- Rabago D, Zgierska A, Mundt M, Barrett B, Bobula J, Maberry R. Efficacy of daily hypertonic saline nasal irrigation among patients with sinusitis: a randomized controlled trial. J Fam Pr [Internet]. 2002;51(12):1049–55. Pobrano z: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&dopt=Citation&list_uids=12540331
- Pseudoephedrine (By mouth) – National Library of Medicine – PubMed Health [Internet]. [cytowane 30 lipiec 2018]. Pobrano z: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMHT0011888/?report=details
- Klimek L, Schumacher H, Schütt T, Gräter H, Mueck T, Michel MC. Factors associated with efficacy of an ibuprofen/pseudoephedrine combination drug in pharmacy customers with common cold symptoms. Int J Clin Pract [Internet]. luty 2017 [cytowane 30 lipiec 2018];71(2):e12907. Pobrano z: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27925348
- Sharma GK, Taliaferro HG. Sinusitis, Recurrent [Internet]. StatPearls. StatPearls Publishing; 2018 [cytowane 30 lipiec 2018]. Pobrano z: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29083826
- Richards A. Rhinitis, sinusitis, nasal polyps. W: xPharm: The Comprehensive Pharmacology Reference. 2011. s. 1–3.
